Concentratie

Eigenaardig is het toch dat ik tijdens het mediteren geregeld zo’n moeite heb geconcentreerd te blijven, terwijl ik daar als ik computerspelletjes speel, of in een spannend boek verdiep ben,  helemaal geen problemen mee heb. Uren gaan er voorbij waarin ik zowel mezelf als het besef van tijd geheel verlies.

Joseph Goldstein beschrijft dit verschijnsel in zijn boek “Vipassna”, in een hoofdstuk dat zeer toepasselijk Nintendo Dharma heet. Volgens hem spelen bij de diverse activiteiten die we ondernemen verschillende mentale factoren een rol. Bij het spelen van computerspelletjes zijn, als we willen winnen of onszelf willen verbeteren, de mentale factoren onderscheidingsvermogen en concentratie erg belangrijk, en dan met name een soort eenpuntige concentratie. Onderscheidingsvermogen houdt in dat we verschijnselen herkennen door bepaalde kenmerken ervan te isoleren en er een benaming aan te geven.

Bij mediteren komt daar volgens Goldstein nog een mentale factor bij, namelijk opmerkzaamheid, ook wel aandacht of mindfulness genoemd. En misschien raak ik daar ergens in de knoop, want tot nu toe lijken in mijn ervaring concentratie en opmerkzaamheid elkaar uit te sluiten. Voor mij heeft eenpuntige concentratie een zeer gerichte focus, waarbij je al het andere volledig uitsluit, en heeft mindfulness of aandachtsmeditatie meer te maken met het geheel openstellen van je gewaarzijn voor alles wat er in en om je heen gebeurt.

Een mooie illustratie van dit verschil in concentratievermogen zag ik van de week in de London Late Night, de talkshow van Mart Smeets, in het vraaggesprek dat hij had met Olympische sporters Elisabeth Willeboordse en Robin Haasse.

Judoka Elisabeth Willeboordse stapte na een van haar partijen van de mat, met een gefocuste, nietsziende blik. Ze had niet door dat haar tegenstandster nog zeker een half uur op de mat nodig had om van haar ijzeren wurggreep bij te komen. Zoals ze zelf zei, had ze zich volledig van haar omgeving afgesloten, en was al weer bezig met haar volgende partij.

Bij tennisser Robin Haasse bleek het anders te werken.  “Als ik echt erg goed geconcentreerd ben, als ik ontzettend goed sta te spelen, dan heb ik alles door. Dan hoor ik zelfs de punten op de andere baan. Alle zintuigen staan open.” Wauw! In the flow zitten, noemen ze dat ook wel eens. Zou dit alleen met opmerkzaamheid te maken hebben, of komen hier dan toch eenpuntige concentratie en opmerkzaamheid samen?

In de uitzending van hetzelfde programma de avond daarop lieten ze een mooi fragment van overconcentratie zien. In de handbalwedstrijd Noorwegen tegen Korea moest de Noorse keepster een vrij worp stoppen. Op het beslissende moment was ze zo geconcentreerd dat ze... náást het doel bleek te staan. Gelukkig was de scheidsrechter zo opmerkzaam om de keepster erop te attenderen dat ze toch beter ín het doel kon gaan staan.

Mocht iemand me ooit náást mijn kussentje aantreffen tijdens het mediteren, laat me gewoon maar lekker zitten. Dan ben ik eenpuntige concentratie aan het beoefenen in plaats van aandachtsmeditatie.